در این مقاله ضمن آشنایی با انواع کتاب های مرجع اطلاعات مفیدی درباره ویژگی کتاب ها و منابع مرجع بدست خواهید آورد.

منابع مرجع مستقل و وابسته :

منابع مرجع از نظر شیوه ارائه ی اطلاعات به دو دسته منابع مرجع مستقل و وابسته تقسیم می شوند .

منابع مرجع مستقل منابعی هستندکه به صورت مستقیم به سوال هایی محققین پاسخ می دهند ؛ یعنی حاوی اطلاعات مورد نیاز آن هاست .

منابعی چون واژه نامه ها ، دایرة المعارف ها ، دانشنامه ها جزوه منابع مستقل به شمار می آیند .

اما منابع مرجع وابسته، منابعی هستند که تنها آدرس و مشخصات کتاب شناختی نشریات ادواری و سایر منابع غیر کتابی را ارائه می دهند .

منابعی چون فهرست مقالات فارسی ، انواع نمایه ها و کتاب شناسی ها را می توان از این دسته از منابع مرجع دانست.

منابع مرجع عمومی و تخصصی :

_ منابع مرجع همچنین از نظر حدود و دامنه اطلاعات موجود نیز به دو دسته منابع مرجع عمومی و تخصصی تقسیم می شوند .

منابع مرجع عمومی ، منابعی هستند که از نظر موضوع دامنه گسترده ای دارند و شامل اطلاعات در زمینه ها و موضوعات مختلفی هستند مانند فرهنگ فارسی؛ اما منابع مرجع تخصصی حاوی اطلاعات در موضوع معینی هستند مانند فرهنگ علوم قرآنی یا فرهنگ علوم سیاسی .

_ دانشجویان و محقیقن محترم باید توجه داشته باشند که آشنایی با منابع مرجع هر رشته ی علمی از ضروریات کار تحقیق در ان رشته است زیرا مراجعه به آن منابع مرجع ، نخستین گام در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز است .

انواع کتب مرجع :

منابع مرجع در کتابخانه ها را می توان به منابع مرجع کتابی (یا نوشتاری ) و منابع مرجع غیر کتابی تقسیم کرد .

برخی از منابع مرجع غیر کتابی عبارتند از :

1 . واژه نامه ها : این کتاب ها حاوی مجموعه ای از لغات هستند که تلفظ ، اشتقاق ، معانی و هجابندی هر لغت به تفکیک در آنها ارائه می شود مانند : لغت نامه ی دهخدا

2 . دایرة المعارف ها : کتاب هایی هستند که درباره ی تمامی معارف بشری ، اطلاعات مستندی را به صورت مقاله ارائه می دهند مانند : دایرة المعارف فارسی.

3 . دانشنامه ها : کتاب هایی است که دربردارنده ی اطلاعات در بخش خاصی از دانش بشری می باشد. مانند : دانشنامه امام علی (ع).

4 . کتاب شناسی ها : مجموعه ای از فهرست مشخصات مربوط به کتاب ها ، نشریات ، گزارش های مختلف ، پایان نامه ها و موارد دیگر هستند که نوعی ارتباط و همسانی در بین آنها مشاهده می شود.

5 . نمایه ها : نشریاتی هستند که فهرستی از موضوعات ، واژه های مهم ف اسامی افراد یا اعلام و دیگر مطالب کتب، روزنامه ها ، مجلات و منابع غیر کتابی در آن گنجانده شده است .

6 . فرهنگ های شرح حال : کتابهایی است که حاوی اطلاعات فشرده ای از زندگی افراد و شخصیت های برجسته در زمینه های گوناگون می باشد مانند : مشاهیر جهان .

7 . سال نامه ها : نشریاتی است که به طور سالانه ، آخرین و جدیدترین اطلاعات را ارائه می دهند مانند : کیهان سال. منابع مرجع غیر کتابی نیز در کتابخانه ها وجود دارد که ازآن جمله می توان به نرم افزارها ، میکروفیلم ها و مانند آن اشاره کرد.

انواع منابع :

در گام اول پس از انتخاب موضوع ، محقق باید هم به صورت کلی و هم به صورت تخصصی به مطالعه بپردازید.

یعنی امکان دارد از منابع دست دوم و دست سوم نیز برای کسب اطلاعات اولیه استفاده کند.

منابع دست سوم :

کتاب های کاغذی منابع دست سوم اصلی هستند و در دادن یک دید کلی و اولیه به محقق کمک می کنند .

برخی از کتب کاغذی دارای اعتبار تایید شده هستند و به عنوان منبع مورد قبول می باشند.

اگر چه پژوهش های مربوط به تحصیلات تکمیلی معمولا متقاضی جست و جو در منابع دسته اول و دسته دوم (مقالات مروری) هستند .

منابع دست دوم :

خلاصه اطلاعات جمع آوری شده از منابع دست اول به عنوان منابع دست دوم شناخته می شوند به طور خاص مقالات مروری از این دسته هستند.

منابع دست اول :

پژوهش های دست اول از جمله مقالات نشریات معتبر ، رساله ها و گزارشات در این دسته قرار می گیرند .